Pinoy sa Mars? Pwede!

Sa mga exploration na ganito ay naiukit din sa kasaysayan ang pagkakasama ng kasanayan ng lahing Pinoy.

Kamakailan lang isang 33-anyos na Filipino engineer na lumaki sa Baguio ang naging bahagi ng grupong sumiguro na magkakaroon ng safe landing sa Mars ang rocket ship na Perseverance.

Pinarangalan ng United States Embassy sa Filipinas si Gregorio Galgana Villar III bilang Filipinong tumulong sa makasaysayang Mars landing nitong Pebrero 18, 2021. Nagtatrabaho si Villar sa NASA Jet Propulsion Laboratory (JPL). Naitalga siya bilang descent and landing (EDL) systems engineer, nang magsimula ang misyong Mars 2020 Perseverance. Sa loob ng pito at kalahating taon, siniguro niyang ligtas na makalalapag sa Mars ang Perseverance, sa pamamagitan ng pagbuo ng testing system na makaiikot sa nasabing planeta. Kaya nga ang titulo ng FilAm engineer na Gregorio Villar III helped ay Entry, Descent, and Landing (EDL) Systems Engineer.

Siya ang kaisa-isang Filipino sa Perseverance team, kasama ng mga siyentipiko at enhinyero. Parehong Pinoy ang kanyang mga magulang, pero sa US siya isinilang. Habang lumalaki, napagpasiyahan ng kanyang mga magulang na sa Filipinas siya pag-aralin, kaya sa Saint Louis University Laboratory High School sa Baguio siya nag-secondary school. Doon pa lamang ay nakitaan na siya ng kakaibang husay sa math at science. Lagi siyang nana

nalo sa mga kompetisyon, kaya lalo pa siyang naging ganado sa pag-aaral. Para kay Villar, sa SLU siya nagkaroon ng magandang foundation sa physics at math.

Sikat na ngayon si Villar mula pa nang magkaroon siya ng key role sa Perseverance rover landing sa Mars.

May ilang Filipino rin sa makasaysayang misyon, pero minor roles lamang ang papel nila. Para kay Villar, napakakumplikado ng mga nakita nating video, dahil sa pagpunta sa Mars, sobrang bilis ng kanilang paglalakbay na umaabot sa 12,000 mph.

Bumalik sa Filipinas si Villar noong 13 anyos pa lamang siya para makasama ang kanyang ama. Mula noon, sa Baguio na siya tumira hanggang sa matanggap siya sa NASA.

Taga-Tandang Sora ang pamilya ng ina ni Villar at taga-Taguig naman ang pamilya ng kanyang ama, ngunit nang magdesisyon silang manirahan sa Filipinas kasama ang kanyang ama ay sa Baguio sila tumigil. Doon naramdaman ni Villar ang pagka-Filipino. Doon kasi niya naranasan ang kultura ng lahing kanyang pinagmulan. Doon din niya binuo ang pundasyon upang marating ang tagumpay na tinatamasa niya ngayon.

Mahaba at mahirap ang kanyang paglalakbay upang makapasok sa NASA. Noong nag-aaral pa siya sa Baguio City, talagang napakahusay niya sa math at science kaya para sa kanyang mga kaklase, isa siyang napakalaking nerd. Aminado naman si Villar na kahit ngayon, nerd pa rin siya. Para sa kanya, wala namang masamang maging nerd dahil halos lahat ng kilala niyang sikat na inventors at scientists ay nerd.

Bumalik si Villar sa US para mag-aral sa kolehiyo. Doon siya nagpakadalubhasa sa physics. Nag-apply siya ng scholarship sa NASA, at suwerte namang natanggap siya. Nakuha niya ang internship sa jet propulsion laboratory, at pagkatapos ay dalawang taon siyang nagsagawa ng research sa astrophysics.

Hindi naglaon, nag-Masters siya ng Astronautical Engineering sa University of Southern California. Pero para kay Villar — o Gregory para sa mga kaibigan niya — high school education ang naging tuntungan niya upang makarating sa NASA. Naniniwala siyang maganda ang edukasyon niya sa Filipinas.

Una siyang na-assign sa Curiousity Rover at pagkatapos ay nalipat siya sa Perseverance noong 2013 sa loob ng walong taon.

Sa ngayon, ang multibillion-dollar NASA rover Perseverance Rover ang pinakahuling robot na nakarating sa Mars. Lumapag ito sa pulang planeta matapos ang 300-milyon-milyang paglalakbay mula sa Earth na inabot ng pitong buwan. Naging kumplikado ang paglabag nito dahil marami itong naapektuhan sa loob ng pitong minuto ng entry, decent and landing. Ito raw ang tinatawag nilang ‘7 minutes of terror.’ Pumasok sila sa atmosphere ng Mars, at bumaba sa kalupaan. Nagkaroon ng friction kaya bumagal ang pag-landing, kaya gumamit sila ng malaking parachute, na ang tawag ay super sonic parachute. Pinakawalan nila ito gamit ang super sonic speed, na mas mabilis pa sa speed of sound.

Pagkatapos, inihiwalay nila ang heat shield na bumabalot sa spacecraft. Bumaba ang Rover gamit ang rockets. May sarili itong jet pack. Ang jet pack ang nagbaba sa Rover. Inihiwalay nito ang Rover sa mga cable, kaya ligtas itong nakababa. Nang makalapag ang Rover, lumipad na paalis ang jet pack.

Ngunit hindi pa rin sila nakampante. Maraming maaaring mangyari sa loob ng pitong minuto, kaya takot na takot pa rin sila. Bahagi ng layunin ng Perseverance ang tulungan ang mga siyentipikong maunawaan ang planetang destinasyon nila. Kapitbahay natin ang Mars, at kailangang tuklasin kung ano ang nangyayari rito upang maunawaan kung ano naman ang mangyayari rin sa mundo.

Ayon kay Villar, bata pa lang ay pangarap na niyang maging astronaut, at ang pagiging bahagi ng team na nagpadala sa Perseverance ang katuparan ng pangarap na iyon.
Pangarap niyang makapunta sa outer space – kahit sa Mars – o kahit sa anong planeta. Natutuwa siyang sa wakas, ang mga nakikita lamang niya noong kabataan niya sa pelikula tulad ng ‘Star Trek’ at ‘Star Wars’ ay nagiging katotohanan.

Hindi lamang ang NASA kundi buong mundo ang sumusubaybay sa paglapag ng rover at sa exploration o pag-iikot nito sa Mars.

Malay nstin, baka totoo ang ET (extra-terrestrial). Malay natin, baka totoong may Martian.

Hindi pa natatapos ang trabaho sa paglapag ng Perseverance sa Red Planet. May nalalabi pang raw misyon dito. Kukunin pa kasi nila ang mga samples na kinolekta ng Perseverance upang malag-aralan.

Magpapadala ang NASA ng maliliit na rocket sa Mars, upang madala ang mga samples na nakolekta ng Perseverance.

Nakaka-proud talagang ang isang Pinoy na napakatatas magsalita ng Tagalog ay isa sa mga pinagkakatiwalaan ng NASA sa isa sa mga napakaimportanteng mis­yon. NENET VILLAFANIA