APRUBADO na ni Pangulong Ferdinand R. Marcos Jr. ang rekomendasyon na magpataw ng mandated price ceiling sa bigas sa buong bansa para matiyak ang makatwirang presyo at madaling ma-access ang mga pangunahing pagkain ng mga Pilipino sa gitna ng nakaaalarmang pagtaas ng mga retail na presyo nito sa merkado.
Ang Executive Order No. 39 na tinintahan ni Executive Secretary Lucas Bersamin noong Agosto 31, ay nagsasaad na inaprubahan ng Pangulo ang magkasanib na rekomendasyon ng Department of Agriculture (DA) at Department of Trade of Industry (DTI) na magtakda ng price ceilings sa bigas sa bansa.
Inilabas din ito kasunod ng sectoral meeting noong Agosto 29, kung saan binigyang-diin ng Pangulo ang hakbangin ng pamahalaan upang matiyak ang sapat na suplay ng bigas sa bansa.
Sa ilalim ng EO 39, ang mandated price ceiling para sa regular milled rice ay P41.00 kada kilo habang ang mandated price cap para sa well-milled rice ay P45.00 kada kilo.“The mandated price ceilings shall remain in full force and effect unless lifted by the President upon the recommendation of the Price Coordinating Council or the DA and the DTI,” saad sa executive order, na agad ipatutupad pagkatapos mailathala sa pahayagan.
Ang rekomendasyon ng DA at DTI na magpataw ng mga price ceiling sa bigas ay nag-ugat sa pagtaas ng presyo ng mga retail na bigas sa bansa, na nagresulta sa malaking economic strain sa mga Pilipino, partikular ang mga mahihirap at marginalized.
Sa sectoral meeting, iniulat ng DA ang projection nito na ang supply ng bigas para sa ikalawang semestre ay aabot sa 10.15 million metric tons (MMT), 2.53 MMT nito ay nagtatapos sa stock mula sa unang semester habang 7.20 MMT ang inaasahang ani mula sa lokal na produksyon at tanging ang 0.41 MMT ay imported na bigas. Ang kabuuang supply ay magiging higit pa sa sapat upang masakop ang kasalukuyang demand na 7.76 MMT at magbubunga ng pangwakas na stock na 2.39 MM na tatagal ng hanggang 64 na araw.
Sa projection, sinabi ng EO 39 na ang DA at DTI ay “nag-ulat na ang suplay ng bigas ng bansa ay umabot na sa isang matatag na antas at sapat na dahil sa pagdating ng pag-import ng bigas at inaasahang labis sa lokal na produksyon.”Gayunman, sinabi ng EO na “sa kabila ng tuloy-tuloy na supply ng bigas, ang DA at DTI ay nag-ulat din ng malawakang pagsasagawa ng diumano’y ilegal na pagmamanipula ng presyo, tulad ng pag-iimbak ng mga oportunistikong mangangalakal at pakikipagsabwatan sa mga kartel ng industriya gayundin ang mga pandaigdigang kaganapan tulad ng salungatan sa Russia-Ukraine, pagbabawal ng India sa pag-export ng bigas, at ang hindi mahuhulaan na presyo ng langis sa pandaigdigang merkado, na nagdulot ng nakababahala na pagtaas sa mga presyo ng tingi nito at mga pangunahing kalakal.”Noong Agosto 28, iniulat ng DA ang lokal na regular na giniling na bigas sa mga pamilihan sa National Capital Region (NCR) ay mula P42 kada kilo hanggang P55 kada kilo habang ang lokal na well-milled na bigas ay nasa P48 kada kilo hanggang P56 kada kilo.
Iniulat din ng National Economic and Development Authority (NEDA) na tumaas ang rice inflation rate mula 1.0% noong Enero 2022 hanggang 4.2% noong Hulyo 2023, na maaaring maiugnay sa tumataas na demand at mahigpit na supply.
Inatasan ni Pangulong Marcos ang DTI at ang DA na tiyakin ang mahigpit na pagpapatupad ng mga ipinag-uutos na price ceiling, subaybayan at imbestigahan ang abnormal na paggalaw ng presyo ng bigas sa merkado, at magbigay ng tulong sa mga apektadong retailer sa tulong ng Department of Interior and Local Government.
Inatasan din ng Punong Ehekutibo ang Bureau of Customs (BOC) na paigtingin ang patuloy na pag-iinspeksyon at pagsalakay sa mga bodega ng bigas upang labanan ang hoarding at ilegal na pag-angkat ng bigas sa bansa at mapadali ang pagkumpiska, pag-agaw, o forfeiture ng mga smuggled na bigas ayon sa katiyakan ng batas sa tulong ng DA. Ibabahagi ng DA sa BOC ang mga kaugnay na impormasyon tulad ng imbentaryo ng stocks ng bigas, listahan ng mga accredited rice importers, at lokasyon ng mga bodega ng bigas.Nitong nakaraang linggo lang, ni-raid at isinara ng BOC ang tatlong warehouse sa Bulacan, na nag-imbak umano ng imported na bigas na nagkakahalaga ng mahigit P500 milyon.
Inutusan din ng Pangulo ang Philippine Competition Commission, sa pakikipag-ugnayan sa DA at DTI, na magpatupad ng mga hakbang laban sa mga kartel o sa mga umaabuso sa kanilang dominanteng posisyon sa merkado upang matiyak ang patas na kompetisyon sa merkado at itaguyod ang kapakanan at proteksyon ng mga mamimili. Ang Philippine National Police (PNP) at iba pang law enforcement agencies ay inaatasan din na magbigay ng kinakailangang tulong sa DTI at DA upang matiyak ang agaran at epektibong pagpapatupad ng mga price ceiling sa bigas sa bansa..
Sa ilalim ng Section 7 ng Republic Act No. 7581, ang Pangulo, sa rekomendasyon ng implementing agency, o ng Price Coordinating Council, ay maaaring magpataw ng price ceiling sa anumang pangunahing pangangailangan o pangunahing bilihin bilang pagsunod sa mga kondisyong itinakda ng batas.
Ang RA 7581, o ang Price Act ay pinagtibay noong 1992, na nagpapahintulot sa estado na magbigay ng epektibo at sapat na proteksyon sa mga mamimili laban sa hoarding, profiteering at mga kartel.